Endeldarmverzakking (rectumprolaps)

Bij een endeldarmverzakking is de endeldarm verzakt. De endeldarm stulpt meestal eerst inwendig in zichzelf en kan, in een verder gevorderd stadium, helemaal naar buiten komen. Dat kan tijdens het persen optreden, maar ook spontaan. In ernstige gevallen is de darm niet meer terug te duwen.

Wat is een endeldarmverzakking?

Prolaps is een ander woord voor verzakking. Rectum is een ander woord voor endeldarm. Rectum prolaps is een verzakking van de endeldarm waarbij de darm in zichzelf stulpt. Verzakkingen kunnen steeds een beetje erger worden. Er zijn twee vormen van endeldarmverzakking:

  • Interne endeldarmverzakking : Bij een interne (inwendige) endeldarmverzakking is de endeldarm verzakt, maar dat is aan de buitenkant van het lichaam niet te zien. Door de verzakking kunt u wel klachten ervaren. Een interne rectumprolaps ontwikkelt zich niet altijd tot een uitwendige verzakking.
  • Externe endeldarmverzakking: De endeldarm kan door de anus zakken. Bij een externe (uitwendige) verzakking komt de endeldarm tot buiten de anus. Het weefsel is helderrood en steekt uit de anus. Door de uitstulping kan de sluitspier van de anus verslapt zijn.

Klachten bij een endeldarmverzakking

Bij een interne rectumprolaps

  • Moeizame stoelgang (obstructieve defecatie): Hierbij kunt u denken aan een constant gevoel tot aandrang, ontlasting die niet in één keer maar in etappes komt met vele toiletbezoeken op één dag. Bovendien kunt u het gevoel hebben dat er tijdens de ontlasting iets in de weg zit.
  • Incontinentie voor ontlasting (Fecale incontinentie): De verzakking kan als een ventiel gaan werken waardoor de ontlasting er pas doorheen kan komen als de druk hoog is geworden. Dit kan dan leiden tot een plotselinge aanval van aandrang waarbij de ontlasting niet op te houden is. Soms ontsnapt er alleen wind, vloeistof of dunne ontlasting.
  • Anale pijn: Bij enkele patiënten kan een interne rectumprolaps mogelijk pijnklachten kan geven. Het blijft echter wel de vraag of de pijnklachten echt over gaan na een operatie. De pijn komt meestal ook door andere problemen die de patiënt óók heeft.

Bij een externe rectumprolaps

  • Anale pijn: De pijn ontstaat door druk op het slijmvlies waarmee de endeldarm aan de binnenkant is bekleed, die nu binnenste buiten is gekeerd. De pijn wordt vaak omschreven als een zwaar, drukkend gevoel.
  • Bloed- of slijmverlies: Door beschadiging van het slijmvlies kunt u bloedverlies hebben en door irritatie van het slijmvlies kunt u meer slijm aanmaken en verliezen.
  • Incontinentie voor ontlasting: Er kunnen problemen ontstaan met het ophouden van ontlasting (poep). Dit heet ook wel fecale incontinentie. U kunt ongewild winden laten en ontlasting (poep) verliezen, soms meerdere keren per dag.

Oorzaken van een endeldarmverzakking (rectumprolaps)

Verzakkingen komen vaak voor door het ouder worden. De oorzaak is dat de elasticiteit en spierkracht van de bindweefsels en spieren minder wordt. Dit kan aangeboren zijn, maar ook veroorzaakt worden door onder meer zwaar tillen, krachtsport en veel persen bij de ontlasting. Een endeldarmverzakking ontstaat geleidelijk. De verzakking komt vaker voor bij vrouwen die meer dan een vaginale bevalling hebben gehad. Een endeldarmverzakking komt veel voor op oudere leeftijd en hoeft niet altijd klachten te geven.

Wat kunt u zelf doen aan een endeldarmverzakking?

Hieronder leest u wat u zelf kunt doen om pijn of ongemak bij de stoelgang te voorkomen. Deze adviezen zijn voor iedereen zinvol. Ook als u geen klachten heeft. 

  • Niet (te) zwaar tillen: Vermijd, als het mogelijk is, ook zwaar tillen. Sommige sportoefeningen (bijvoorbeeld met zware gewichten trainen) geven ook een hogere belasting van de bekkenbodem en kunnen de klachten verergeren.
  • Niet (hard) persen: Ga niet gehaast naar het toilet en ga bij aandrang. Het ophouden zorgt ervoor dat de poep verder indikt waardoor de kans op verstopping toeneemt. Als u aandrang heeft, perst u voorzichtig mee. Pers niet als er geen aandrang is, pers alleen zachtjes mee als u aandrang voelt.

Gezonde stoelgang

Zorg voor zachte ontlasting. Het is belangrijk dat uw ontlasting zacht is en bij voorkeur maar één of twee keer per dag komt. Door regelmatig te bewegen wordt de darmbeweging gestimuleerd en kunt u verstopping voorkomen. Als u veel zit of lang achter elkaar staat, is de kans op verstopping groter. Een vezelrijk dieet helpt de ontlasting zacht te houden omdat vezels water aantrekken. Laxeermiddelen maken de ontlasting dunner waardoor de ontlasting makkelijker naar buiten komt. Soms lukt het echter niet om alles in een keer kwijt te raken en moet u daardoor vaker dan één keer per dag ontlasten.

Bekijk ook onze informatiefilm over gezonde ontlasting:

Vezelrijke voeding

Vezels nemen vocht op en hierdoor blijft de ontlasting zacht en soepel. Groente, fruit en volkorenproducten bevatten veel vezels. Per dag heeft een volwassene 30 tot 50 gram voedingsvezels nodig. Daarnaast is 2 liter vocht per dag noodzakelijk voor het goed functioneren van de darmen.

Om te berekenen hoeveel vezels u per dag eet, kunt u deze vezeltest doen: Vezeltest 

Bekijk onze informatiefilm met adviezen over vezelrijke voeding:

Gezond toiletgedrag 

  • Ga alleen bij aandrang naar het toilet en pers niet als u geen aandrang heeft. 
  • Neem een juiste WC houding aan: ga ontspannen zitten met een licht gebogen rug en uw voeten op een voetenbankje. Hierdoor zijn uw knieën hoger dan uw heupen en heeft de endeldarm de juiste positie waardoor het ontlasten makkelijker is.
  • Neem de tijd, maar blijf niet te lang zitten (maximaal 5 minuten).
  • Zorg ervoor dat uw kleding nergens knelt. Ook niet bij uw knieën of enkels.  
  • Ontspan uw buikspieren en zet uw buik uit als u inademt.  
  • Trek de kringspier en bekkenbodemspier niet aan tijdens de ontlasting.  
  • Merkt u dat het ontlasten moeilijk gaat? Ga dan niet hard persen, maar adem rustig. Komt de ontlasting dan nog niet? Sta dan op en ga wat anders doen. Ga pas opnieuw naar de wc als u duidelijke aandrang voelt.    
  • Heeft u na het ontlasten het gevoel alsof er iets is achtergebleven? Ga dan niet hard persen. Sta op en beweeg. Wacht tot u opnieuw duidelijk aandrang voelt. Ga dan opnieuw op de WC zitten. 

Bekijk ook onze informatiefilm over de juiste WC houding: 

Onderzoek en diagnose bij een endeldarmverzakking

Bij incontinentie, obstructie, bloed- of slijmverlies bij de ontlasting is het raadzaam om uw huisarts te raadplegen. Deze zal u doorverwijzen naar een specialist. Op grond van uw verhaal kunnen verschillende onderzoeken uitgevoerd worden:

  • Lichamelijk onderzoek: De arts bespreekt eerst met u uw klachten en zal daarna lichamelijk onderzoek, een rectaal toucher, doen. Bij dit onderzoek voelt de chirurg met de wijsvinger in de anus naar de functie van de kring- en bekkenbodemspier en eventueel voelbare afwijkingen in de anus en endeldarm
  • Proctoscopie: kijkonderzoek van het laatste stuk van de endeldarm en de anus;
  • Defecografie: dit onderzoek wordt ook wel een dynamische MRI of een echo-defecografie genoemd. Tijdens deze dynamische onderzoeken wordt het proces van het ontlasten beoordeeld;
  • Anorectaal functie onderzoek (ARFO): onderzoek naar de werking van de endeldarm en de kringspier.

Hier kunt u meer informatie vinden over de onderzoeken.

Behandelen van een endeldarmverzakking

Bij een interne rectumprolaps wordt nooit meteen een operatie gedaan. Door de samenstelling van de ontlasting te verbeteren met dieetadvies en/of medicijnen verdwijnen de klachten vaak al. Soms wordt ook bekkenfysiotherapie aangeraden en/of darmspoelen.

Bij een externe rectumprolaps wordt meestal een van de volgende operaties geadviseerd:

Rectovaginopexie (operatie via de buik):

De rectovaginopexie wordt nog steeds het meeste toegepast. Hierbij wordt tijdens een kijkoperatie in de buik de wand van de endeldarm en vagina opgetrokken met behulp van een matje dat wordt bevestigd aan de binnenkant van de wervelkolom. Indien wij een rectopexie adviseren, verwijzen we u naar een expertisecentrum waar deze operatie vaak wordt uitgevoerd.

Delorme procedure en Altemeier procedure (operatie via de anus):

De twee operaties waarbij de prolaps via de anus wordt verwijderd, de Delorme procedure en de Altemeier procedure, worden tegenwoordig weer vaker gedaan omdat hierbij geen matje wordt gebruikt. De kans dat de prolaps terugkomt is bij deze operaties wel wat groter.

Zie ook onze patiëntenfolder: Delorme procedure

Mogelijke complicaties na operatie van een endeldarmverzakking

De kans op complicaties is niet groot, mits de indicatie voor de operatie goed is afgewogen en de operatie wordt uitgevoerd door een ervaren team. De meest voorkomende complicaties zijn:

  • Ontlastingsverlies
  • Pijn